نسترن کیوان‌پور
اپیزود اول
مهم نیست چه مسئولیتی داری؛ با علاقه انجامش بده!
«سال ۱۳۷۹ که به عنوان کارشناس محیط زیست در اداره کل محیط زیست استان تهران مشغول به کار شدم، وظیفه‌ام پاسخگویی به شکایات تلفنی بود. یک خانم همکار داشتم که می‌گفت کارمان بسیار خسته‌کننده است اما من می‌گفتم فرصت خوبی است که با مسائل آشنایی پیدا کنیم. پدرم همیشه می‌گفت برای رسیدن به اهداف بزرگ باید قدم‌های بزرگ برداری و همین قدم‌های بزرگ شامل قدم‌های کوچک و کارهای کوچک می‌شود. باید هرکاری که به تو سپرده می‌شود به بهترین نحو انجام دهی و سعی کنی با اشتیاق و تلاش به نتیجه‌ی مطلوب برسانی‌اش. این نگاه در من از همان دوران ماند و سبب شد همان وظیفه‌ی به نظر ساده را به درستی انجام بدهم و در همان سمَت، به دلیل حسن برخورد با ارباب‌رجوع از من تقدیر شد. مهم نیست با چه حجم و اندازه‌ای کار انجام دهیم، مهم این است که همان را با عشق و علاقه به سرانجام برسانیم.»
این‌ها حرف‌های شینا انصاری در بیست‌وهشتمین رویداد گپ است که به همت کانون رشد خلاق و همکاری سازمان مدیریت پسماند شهرداری کرج برگزار شد و توجهِ من را همان ابتدا جلب کرد. اینکه یک مسئول به روایتِ تجارب شخصی‌اش بپردازد کارِ بزرگی نیست اما عجیب و تحسین‌برانگیز است؛ همین قدم‌های کوچک فاصله‌ی بین مردم و مسئولان را کم خواهد کرد و مگر مسئولان، جدا از مردم هستند؟ اگر نیاز به فرهنگ‌سازی است، چه بهتر از سوی افرادی انجام شود که علی‌رغمِ سمَت‌های مدیریتیِ کلان خود را از مردم می‌دانند و مگر غیر از این است؟
رویداد گپ هر ماه با همکاری سازمان اجتماعی، فرهنگی و ورزشی شهرداری کرج برگزار می‌شود و مهمانان که عموما در زمره‌ی افراد برجسته‌ی کشور هستند به روایتِ زندگی شخصی خود با محوریت موضوعی خاص می‌پردازند. این بار مهمانِ گپ، مدیرکل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران بود که در سال‌های ۸۹ تا ۹۲ هم در اداره کل محیط زیست استان البرز فعالیت می‌کرده است.
اپیزود دوم
شهرنشین هستید یا شهروند؟
“شهروند” و “شهرنشین”. تا به حال به تفاوتِ این دو مفهوم فکر کرده‌اید؟ شینا انصاری می‌گوید: «شهروند کسی است که احساس مسئولیت اجتماعی داشته باشد؛ کسی که مطالبه‌گری کند، همکاری کند و در رفع مشکلات شهرش مشارکت. اما شهرنشین کسی است که فقط در قبالِ حمایت، کار انجام خواهد داد و مسئولیت‌پذیریِ اجتماعی ندارد. متاسفانه بسیاری از افراد شهرنشین هستند نه شهروند.»
هرچند به گفته‌ی انصاری، رابطه‌ی بین مردم و مسئولان باید دوسویه باشد. تا مردم به حقوقِ خود اشراف کافی نداشته باشند، به موضوعاتی که می‌توانند در خصوص آن مطالبه داشته باشند آگاه نخواهند بود.
پویش کاپ(کاهش پسماند) که اخیرا در فضای مجازی هم بسیار بر سرِ زبان‌ها افتاده یکی از طرح‌هایی‌ست که می‌تواند به فرهنگ‌سازیِ تولیدِ زباله‌ی کمتر بیانجامد. شینا انصاری معتقد است زمینه‌های مناسبی برای همکاری در اجرای چنین طرح‌ها و پویش‌هایی در شهرهای مختلف کشور؛ به‌ویژه کرج و تهران ایجاد شده که می‌تواند اثرگذاریِ بالایی بر ارتقای فرهنگ کاهش پسماند داشته باشد.
روایتی که او از نانوایی‌های دوست‌دار محیط زیست در تهران نیز می‌گوید بسیار جالب است. در تهران ۵۴۳ محله وجود دارد که کانون‌های محیط زیستی فعالی در سطح سرای محلات دارند. کارگاه‌هایی نیز در این سرای محلات برگزار می‌شود که مرتبط با موضوعِ “نه به پلاستیک” است که البته به دلیل شیوع کرونا به صورت مجازی دنبال می‌شود.
ماجرا از این قرار است که جلساتی با اتحادیه‌ی نانوایی‌ها برگزار شد و قرار شد در کنار کیسه‌های پلاستیکی، کیسه‌های پارچه‌ای به مردم عرضه شود. جالب اینجاست که این کیسه‌های پارچه‌ای با قیمت تمام‌شده‌ی کم توسط بانوان سرپرست خانوار تهیه می‌شود. یک سری نانوایی‌های تهران به عنوان نانوایی‌های دوست‌دار محیط زیست این کیسه‌های پارچه‌ای را در اختیار شهروندان قرار می‌دهند. هر بار شهروندی نان می‌خرد و به جای کیسه‌ی پلاستیکی کیسه‌ی پارچه‌ای استفاده می‌کند، در لیستی که نانوایی در اختیار دارد ثبت می‌شود و هروقت این لیست پُر شد، بسته‌های تشویقی از سوی شهرداری منطقه به آن‌ها اهدا خواهد شد.
به گفته‌ی انصاری تقریبا در هر منطقه از شهرداری تهران یک نانوایی دوست‌دار محیط زیست وجود دارد که بناست پلاک‌کوبی شوند و با ابزارهای تشویقی دیگر به آن‌ها کمک شود.
اپیزود سوم
لیوانت را همراهت ببر!
رویداد کلیماتون از برجسته‌ترین فعالیت‌های بین‌المللی در سه حوزه‌ی آموزش، کارآفرینی و نوآوری با تاکید بر تغییرات اقلیمی است که هرساله در بیش از صد شهر دنیا به طورِ هم‌زمان برگزار می‌شود. سال گذشته شهرداری تهران در این رویداد مسابقه‌ای برگزار کرد که به صورت عام به موضوع پسماند و به صورت خاص به موضوع پلاستیک می‌پرداخت تا جایگزین پایدار برای آن پیشنهاد شود. طرح‌هایی در این رویداد برگزیده و به دبیرخانه‌ی کلیماتون در پاریس معرفی شد. به گفته‌ی انصاری استفاده از تجارب جهانی و شرکت در چنین رویدادهایی می‌تواند به استفاده از الگوهای جهانی که آزمون خود را در کاهش تولید پسماند و استفاده‌ی کمتر از پلاستیک پس داده‌اند، بیانجامد.
بحثِ الگوهای جهانی کاهش تولید پسماند مطرح شد و مهم‌ترین موضوعِ این روزها هم کروناست؛ استفاده از دستکش‌های پلاستیکی که متاسفانه تاثیر بدی بر محیط زیست گذاشته است.
انصاری می‌گوید که پروتکل‌های بهداشتی را باید رعایت کرد اما پروتکل‌های جدید، استفاده از دستکش‌های پلاستیکی را توصیه نمی‌کند. این موارد زمانی مطرح بود که هنوز بیماری کرونا شناخته نشده بود. اما اکنون که باید زندگی‌مان را مطابق با شرایط شیوع کرونا، هماهنگ کنیم، موضوع استفاده از دستکش‌های پلاستیکی و توجه به اثرات آن در محیط زیست هم پُررنگ‌تر شده است.
به گفته‌ی او پاییز گذشته در تهران، میزان پسماندهای پلاستیکی ورودی به مرکز دفن آرادکوه کهریزک، سه برابر مجموع وزنی پسماند فلز و شیشه بوده است! متاسفانه بعد از شیوع کرونا، آمار دقیقی از ورود پسماندهای پلاستیکی طی سال جاری در دست نیست اما بازدیدهای میدانی نشان از افزایشِ شدیدِ این پسماندها دارد. اهمیت و حساسیتِ موضوع سبب شده که امسال، روز جهانی “نه به پلاستیک” به یک هفته افزایش داده شود.
استفاده‌ی کمتر از پلاستیک هم راهکارهای گاه ساده‌ای دارد. شینا انصاری به نکته‌ی جالبی اشاره می‌کند. چه اشکالی دارد مسئولانِ ما در جلسات از لیوان‌های شخصیِ خودشان استفاده کنند؟ در جلسات اتحادیه‌ی اروپا به خصوص بعد از شیوع کرونا، هر کس ماگ و لیوانِ خود را در جلسات می‌آورد یا فلاسک و بطریِ شیشه‌ی به همراه دارد. در جلسات شهرداری تهران هم لیوان‌های پلاستیکی یک بار مصرف ممنوع شده است.
همین اقدامات کوچک که هزینه‌ای در پی ندارد و زحمتی هم برای افراد ندارد، سبب می‌شود سهمِ خود را در کاهش پسماندهای پلاستیکی بپردازیم؛ سهمی کوچک که در مجموع اثری بزرگ بر حفاظت از کُره‌ی زمین خواهد داشت.
حالا شما حاضرید پسماند کمتر تولید کنید؟ حاضرید وقتی به نانوایی می‌روید از کیسه‌ی پارچه‌ای استفاده کنید؟ حاضرید لیوان یا ماگِ خود را همراهتان به جلسات ببرید؟
اگر جوابتان مثبت است یک قدم به شهروند بودن نزدیک شده‌اید.
