بازدید از دفتر تسهیل‌گری حصارک بالا
نسترن کیوان‌پور– در حالِ عکس گرفتن از یک چاله‌ی عجیب و غریب بودم که به گفته‌ی یکی از تسهیل‌گران دفتر حصارک بالا، زیرش هم پُر از پسماند و زباله است، که یکی از اهالی صدایش درآمد و با خنده گفت: «خانم بذارین این چاله چوله‌ها برامون بمونه! اینا دیگه شده دلخوشیمون! دریا که نمی‌تونیم بریم، حداقل اینا رو ببینیم دلمون وا شه!».
با اینکه همه از این حرفش خنده‌مان گرفته بود اما می‌دانستیم با زبانِ طنز به یکی از مهم‌ترین مشکلات محله‌ی حصارک بالا اشاره می‌کند؛ آسفالتِ بسیار نامناسب و تکه‌تکه با چاله‌های متعدد که با کوچک‌ترین بارندگی به دریاچه‌های کوچک بدل می‌شود و آدم را یادِ خیابان‌های ونیز می‌اندازد؛ البته نه به آن تمیزی و زیبایی!
مهمانِ دفترِ خدمات توسعه و بهسازی محله‌ی حصارک بالا و کارمندانِ خونگرمش بودم و بنا شد بعد از گفت‌وگو از سطح محله بازدید کنیم. طی سال‌هایی که به حرفه‌ی خبرنگاری مشغول هستم، حصارک همیشه جزء محلاتی بوده که گزارش‌های مردمی جالبی از آن می‌توان تهیه کرد؛ محله سرشار است از شورِ زندگی.
هرچند در زمان شیوعِ کرونا، این میزان شلوغی بسیار خطرناک است اما بافت خاص این محله‌ی قدیمیِ کرج به دلیل تراکم بسیار بالای ساختمانی و در پیِ آن تراکم جمعیتیِ بسیار زیاد، همیشه پُر ازدحام است؛ محله‌ای که وسعتش قریب به ۱۳۰ هکتار است با جمعیتِ ۳۸ هزار ۲۵۰ نفر!
به گفته‌ی کارشناسان دفتر، محله قدمتی بالای ۱۰۰ سال دارد. اراضی کشاورزیِ این محدوده، سال‌ها پیش توسط اهالی میانِ خودشان تقسیم شده و هرکس در قطعه زمینش به ساخت‌وساز پرداخته؛ نه سندی وجود داشته و نه نظارتی بر ساخت‌وسازها و نتیجه‌اش رشدِ ارگانیکِ این محله طیِ سال‌ها بوده است.
جمشید مولودی؛ مدیر دفتر پیش از ورود به بحثِ محله به موضوع مهمی اشاره می‌کند؛ “نبود تعامل میانِ نهادهای مختلف شهر کرج که متاسفانه حتی گاهی از عدم شناختِ سازمان‌ها و شهرداری‌های مناطق از وظایف دفاتر تسهیل‌گری حکایت دارد”.
مدت‌هاست به دلایل مختلف که شاید مهم‌ترینش، وعده‌های توخالی مسئولان باشد، مردم اعتمادی به شهرداری ندارند و همین موضوع به راه‌اندازی دفاتر تسهیل‌گری منجر شده است. چرا که اگر سرمایه‌ی اجتماعی در طرح‌ها همراه نشود، خروجیِ مطلوبی نیز در بافت فرسوده شاهد نخواهیم بود.
حالا اگر بناست این دفاتر که چندماه است از راه‌اندازی‌شان می‌گذرد، بتوانند حقیقتا نقشِ تسهیل‌گری میانِ مردم و مسئولان ایفا کنند، اولین قدم شناختِ صحیح وظایف و ظرفیت‌های دفاتر از سوی تمام سازمان‌ها و مناطق تابعه‌ی شهرداری است.
بسیاری از املاک حصارک قولنامه‌ای هستند
به محله‌ی حصارک دقیق می‌شویم؛ محله‌ای که به گفته‌ی مولودی، ظرفیت بالایی در پیشبرد یکی از مهم‌ترین اهدافِ چنین دفاتری دارد؛ صدور پروانه‌های ساختمانی از راه قانونی برای جلوگیری از ساخت‌وساز غیر مجاز که در این محله به شدت به چشم می‌خورد.
او می‌گوید: «هدف ما کاهش ساخت‌وساز غیر مجاز در منطقه است. متاسفانه بسیاری از املاک این محله قولنامه‌ای است. گاهی اهالی پروانه‌ی ساخت می‌گیرند اما ساخت‌وساز را باب میل خودشان انجام می‌دهند. ما می‌خواهیم از این روند جلوگیری کنیم و به همین دلیل مشاوره هنگامِ فرایند ساخت را با جدیت پیگیری می‌کنیم تا مردم با اهمیت نوسازی در بافت فرسوده و سنددار کردنِ املاک خود طبق ضوابط و ساخت‌وساز استاندارد آشنا شوند.»
امیرهوشنگ چاوشی؛ کارشناس شهرسازی دفتر نیز می‌گوید: «بیش از ۹۰ درصد املاک محله قولنامه‌ای هستند؛ حتی بسیاری از پلاک‌های اطراف معابر اصلی علی‌رغمِ نوساز بودن قولنامه‌ای هستند.»
او ادامه می‌دهد: «متاسفانه اهالی تاکنون تمایل چندانی به گرفتن سند نداشته‌اند که البته بدیهی‌ست؛ اگر سند بگیرند راه بر تخلف‌های آتی بسته می‌شود. با این حال مدتی‌ست پروژه‌ی سنددار کردنِ املاک را پی گرفته‌ایم اما پروسه‌ی زمان‌بَری است. هم‌چنین حداقل متراژ قطعات پس از نوسازی باید حداقل ۷۲ متر مربع باشد که خیلی از قطعاتِ محله با این حساب نیازی به تجمیع نخواهند داشت و تنها باید نوسازی شوند.»
با علی خالقی و سها ایزدی؛ تسهیل‌گران دفتر حصارک بالا به بازدید از محله می‌رویم. مواجه شدن با کوچه‌های بن‌بست، معابرِ کم‌عرض، آسفالت نامناسب و زباله‌های رها شده در محله، نیازی به دقت فراوان و گشت‌وگذارِ طولانی ندارد.
جلب اعتماد مردم مهم‌ترین موضوعی است که از همان ابتدا توجه را به خود جلب می‌کند. پیرمردهایی که توی فضای سبز کوچک جلوی مسجد حضرت ابوالفضل نشسته‌اند و وقتی از آن‌ها عکس می‌گیریم برایشان مهم نیست که واکنشی نشان بدهند یا همان مردی که ابتدای مطلب به حرفش اشاره کردم و کنایه‌وار می‌گفت که مسئولان کاری نمی‌کنند.
با این حال دفتر پیشنهاد داده که همین فضا تجهیز شود تا مردم اقدامات کوچکی را در محل زندگی‌شان مشاهده کنند و با همین طرح‌ها و اقدامات زودبازده، بتوان اعتماد و مشارکت‌شان را برای انجام کارهای توسعه‌ای بزرگ، کم‌کم جلب کرد.
نبود پارک هم در این محله عجیب است. فضاهای سبز کوچکی به چشم می‌خورد اما دو پارک بزرگ به نام یاس و لاله در محدوده‌ی شمال محله واقع شده‌اند و داخل مرزِ محله نیستند. درست است که مردم می‌توانند از این دو پارک استفاده کنند اما بافت ارگانیکِ محله‌ی حصارک بالا، وقتی که از خیابان اصلی وارد کوچه‌ها می‌شوی تو را به هزار و یک کوچه‌ی دیگر هدایت می‌کند بدونِ فضای سبزی که مردم بتوانند ساعتی برای گذران اوقات فراغت از آن استفاده کنند.
پراکندگیِ بالای سرانه‌های خدماتی در سطح محله
به گفته‌ی کارشناسان دفتر، به جز فضای سبز، باقی کاربری‌های محله سرانه‌ی نسبتا خوبی دارند اما مشکلِ اصلی، نحوه‌ی پراکندگیِ این سرانه‌هاست که سبب شده بخش قابل توجهی از مردم دسترسیِ آسان به آن‌ها نداشته باشند.
خالقی می‌گوید فقر، یکی از مهم‌ترین مشکلات اهالی محله است و دفتر با نهادهای مختلف ارتباط برقرار کرده است. قرار است کارگاه‌هایی مربوط به مسائل مالی و توانمندسازی اقتصادی برگزار شود که البته به دلیل شیوع کرونا کمی عقب افتاده است.
از کوچه‌ی دیگری عبور می‌کنیم که چندین کیسه‌ی زباله کنارِ تیر برق رها شده است؛ آن هم در ساعت ۱۲ ظهر! خالقی می‌گوید محله به آموزش‌های فرهنگی نیاز دارد؛ مثل همین بحث تفکیک زباله یا رها نکردنِ آن در هر ساعتی از شبانه‌روز. متاسفانه جای خالی بسیاری از آموزش‌های فرهنگی در این محله احساس می‌شود که البته بسیاری از محلات کرج از آن رنج می‌برند و تنها مختصِ اینجا نیست.
صحنه‌ای که توجهم را جلب می‌کند، مغازه‌های کوچکی است که عموما طبقاتِ بالایی‌شان مسکونی هستند و همین جداره‌های تجاری، جنب‌وجوشِ بسیاری به محله بخشیده است. سها ایزدی می‌گوید عمده‌ی این مغازه‌دارها از اهالی خودِ محله هستند اما مشاغلِ خانگی که تولیداتشان در اینجا عرضه شود چندان پُررنگ نیست.
شلوغیِ بیش از حد، سر و صدای خودروهای عبوری و معابری که گاه چنان تنگ است که ماشین‌های تحویل اجناس به بقالی‌ها و سوپرمارکت‌های کوچک به سختی واردشان می‌شوند، و منظرِ نازیبای زباله‌ها و چاله‌ها، با دیدنِ پنجره‌هایی که روی طاقچه‌هایشان پُر از گلدان‌های زیباست تعدیل می‌شود. از این تصاویر در محله زیاد می‌بینیم. انگار گل و گیاه بینِ این همه ساختمان و از میان هزارتوی معابر، راهی برای روییدن یافته باشد.
با این حال مشکلات اجتماعی محله به قوت خود باقی‌ست؛ اعتیاد و خرید و فروش مواد مخدر که یکی از مهم‌ترین گلایه‌های اهالی است. برخی نقاط شناسایی شده اما به دلیل وسعت محله، برای شناسایی کامل، نیاز به زمان است.
گزارش را با یک نکته‌ی جالب تمام می‌کنم؛ حس تعلق!
بچه‌های حصارک بالا به محله‌شان افتخار می‌کنند و این موضوع یک نقطه‌ی قوت است. خیلی کم پیش می‌آید افرادی که در محدوده‌ی بافت فرسوده زندگی می‌کنند به محل زندگیِ خود تعلق خاطر داشته باشند و این ظرفیتی بالا در حصارک است…
