نمایشگاه صنایع دستی در سرای فرهنگ و هنر مهاراد
هزار و یک شهر- یکی از غرفه‌های نمایشگاه صنایع دستی سرای فرهنگ و هنر مهاراد به قلم‌زنی روی ظروف ورشو اختصاص دارد و آن‌چه این غرفه را خاص‌تر کرده، هنرمندانی است که از شهرستان بروجرد برای شرکت در این رویداد، مهمانِ شهرستان کرج هستند.
مرتضی حسینی که به صورت زنده، کار قلم‌زنی را نیز در نمایشگاه پیشِ چشمان هنردوستان ارائه می‌کند، می‌گوید: «متاسفانه هنر ورشو سازی رو به انقراض است؛ حدود ۵۰ سال است که ورق ورشو به دلیل اینکه صرفه‌ی اقتصادی ندارد تولید نمی‌شود و تنها دو استاد بزرگ ورشوسازی در بروجرد که به عنوان مرکز ورشوسازی کشور شناخته می‌شود و ثبت جهانی نیز شده است، وجود دارند.»
ورشو چیست؟
ورشو یک آلیاژِ ترکیبی‌ست که از ۲۰ درصد نیکل، ۳۵ درصد روی و ۴۵ درصد مس تشکیل شده. ورق ورشو از لهستان وارد ایران شد و نام ورشو هم از همان مرکز کشور لهستان روی این فلز ماندگار شد. در کشور ما هم قدمت این هنر به دوران صفویه باز می‌گردد اما اواخر زمان قاجار و زمان پهلوی رونق آن به خصوص در شهرهای بروجرد و دزفول افزایش یافت.
هنر قلم‌زنی روی ورشو یک هنر بسیار زیبا است که توسط میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری نیز به ثبت ملی رسیده است. در حال حاضر هم به گفته‌ی حسینی، قلم‌زنان بسیار ماهری در بروجرد وجود دارند اما متاسفانه وضعیت هنر ورشوسازی به دلیل هزینه‌ی بالای تولید به هیچ‌وجه مطلوب نیست.
او ادامه می‌دهد: «ظرف‌های ورشو، ظروف قدیمی هستند که به عنوان پیش‌دستی، دوغ‌خوری، مرغ‌خوری، میوه‌خوری و … استفاده می‌شدند و ما روی این ظروف قلم‌زنی می‌کنیم. اما دیگر ظروف با این آلیاژ تولید نمی‌شود و ۲ استاد کاری که در بروجرد هستند از همان ورقه‌های موجود(سینی‌های بزرگ)، قندان و چای‌خوری می‌سازند.»
حسینی که مدت ۱۲ سال است در بروجرد به آموزش هنر خود به علاقمندان مشغول است می‌گوید: «نه دیگر استاد کار جدیدی در حوزه‌ی ورشو داریم و نه حتی اگر هنرآموزان تازه‌ای هم به مرحله‌ی استادی برسند، آلیاژ ورشو برای این هنر وجود دارد. به همین دلیل همان ظروف ورشوی باقیمانده هم هرسال به قیمتی دو برابر یا سه برابر به فروش می‌رسد و به نظر می‌رسد هنر قلم‌زنی روی ورشو نیز در حال انقراض باشد.»
با این حال او می‌گوید که سازمان میراث فرهنگی در پی رایزنی با کارخانه‌هایی برای تولید آلیاژ ورشو است که البته به دلیل هزینه‌های بالای فلزات مورد استفاده در آن، صاحبان سرمایه ریسک ورود به این حوزه را نمی‌پذیرند.
در آخر از او می‌پرسم که موقع قلم‌زنی چه حس و حالی دارد. پاسخ می‌دهد: «از همان اوایل که به این حرفه علاقمند شدم و فعالیتم آغاز شد، هنگام قلم‌زنی آرامشی را تجربه می‌کنم که نظیر ندارد. موقع کار از تمام هیاهوی زندگی فاصله می‌گیرم و آرامش واقعی را تجربه می‌کنم.»
اگر دوست داريد از كار قلم‌زنی غرفه‌ی بروجرد ديدن كنيد، می‌توانيد به طبقه‌ی پنجم مهرادمال؛ سرای فرهنگ و هنر مهاراد مراجعه كنيد. این نمایشگاه تا ۳۱ خرداد ۱۴۰۱ برپاست.
