امیررضا کاظمینی– ن والقلم و مایسطرون، سوگند به قلم و آنچه می‌نویسد. قسم به قلم آنگاه که تاریخ را وام دار خویش کرد و سوگند بر پهنه گیتی آنگاه که به توان قلم جاودانه ماند. در زیر آسمان سوزان، مردی از تبار یقین و باور، فرود می‌آید نوری از دل خورشید، تا بخواند آیه‌ای از نفس مراد بر جان مرید(الذی علم بالقلم).
و چه زیبا معمار هستی بر طاق نیلوفری گرد رنگین کمان می‌افکند و ماه می‌درخشد تا بهره گیرند عقلا و فرزانگان و کاتبان از برافراشته آسمان و گنبد زرین و طاق چهل‌ستون و ستون‌های تخت جمشید بر پهنه کشور متمدن و نامدار ایران از کوه بیستون تا مسجد گوهرشاد، از باغ فین تا بازار وکیل، از فلک الافلاک تا قلعه الموت و می‌رسد سواری خسته تا لختی بیاساید در کاروانسرای شاه عباسی در ضلع جنوب شرق میدانی به همین نام در مسیر جاده ابریشم و شاهراه ارتباطی شرق به غرب ایران و قلم می‌نگارد تا روزی که فرزندان این خاک آشنا شوند به تاریخ و فرهنگ غنی کشورشان. قلم می‌لغزد در دست آنانی که برای اعتبار آن ارزش قائلند وتاریخ کهن این مرز و بوم جاودان می‌ماند.
شکل گرفتن فرهنگ ایران را می‌توان در فرهنگ مردمان کوچ‌روی آریایی و پادشاهی ماد تا دوران صفوی جستجو کرد. خاندان‌های کهن ایرانی برای زنده نگه‌داشتن و احیای فرهنگ کشور کوشش می‌کردند. انسان‌ها از هزاران سال پیش برای گذراندن شب‌های طولانی و پر حادثه دور آتش جمع می‌شدند و نقالان و سالخوردگان و بزرگان قبیله به داستان‌گویی و تعریف حکایات می‌پرداختند.
به خصوص در کاروانسراها پیروانی بودند که برای رفع خستگی مسافرانی که مدتی کوتاه اقامت داشتند. شب ها حکایاتی تعریف می‌کردند که خستگی راه را از تنشان می‌گرفت. از این رو کاروانسراها که محل آمد و شد مردم از قبایل و از اقشار مختلف بودند به نوعی یک مرکز فرهنگی و فکری محسوب می‌شدند.
در دوران صفویه که عصر شکوفایی نبوغ و شهرسازی در ایران است و ایرانیان در هنر و صنعت و معماری پیشرفت شتابانی داشتند شاه عباس صفوی دستور ساخت هزار کاروانسرا در سراسر کشور می‌دهد که از آن‌ها در حال حاضر تعداد ۵۴ کاروانسرا باقی مانده است.
سبک ساخت کاروانسراهای عباسی متحد‌الشکل هستند. البته ممکن است هنگام بازسازی بعضی دستخوش تغییر شده باشند. دروازه کاروانسرا با معماری بسیار زیبا و ظریف اما در نهایت استحکام پس از آن در یک فضای سرپوشیده با طاق جناغی مانند است. داخل کاروانسراهای شاه عباسی به شیوه معروف چهار ایوانی و با اجر ساخته شده است.
کاروانسرای شاه عباسی شهر کرج در زمان صفویه به دلیل بودن در جاده ابریشم که شاه راه ارتباطی شرق به غرب بوده بسیار حائز اهمییت بوده است.
مساحت کل این بنا بیش از سه هزار متر مربع و شامل بیست و یک حجره ایوان‌دار است که جلوه مهندسی یا به بیانی معماری کهن را به تصویر می‌کشد. شاید آن روزها دغدغه مردان جز سحرخیزی و نان سفره‌خانه نبود و شب‌ها و شب‌چره‌های دوستانه، و آیا این سبک و سیاق و این همه ظرافت در ساخت، تدبیری از چه می‌گرفت؟
آنچه که امروز نام کاربری به خود می‌گیرد در این کاروانسرا به عینه مشاهده می‌شود؛ جایی برای آموختن، جایی برای فن و آموزش نظامی، جایی برای گفتن و خطی برای ماندن است.
افسانه‌ها و حکایات برای ماندگاری نگارش شده‌اند چرا که بیان، کهنه و فراموش می‌شود اما خط ماندنی است. بناهای تاریخی مانند کاروانسراها نیز برای بقای فرهنگ و هنر نیاز به نگهداری و مرمت دارند. هر چند که کاروانسرای شاه عباسی کرج در سال‌های گذشته به دست مهندسان مرمت و بازسازی شده است اما اکنون به علت باندگی‌ها و نفوذ رطوبت در حال تخریب است که یکی از دغدغه‌های ما را به همراه دارد زیرا تاریخ معماری برگرفته از تمدنی است که از غارنشینان تا چادر نشینان، از کاروانسرا نشینان تا برج‌نشینان امروز مدیون آنند. این بناهای تاریخی، شعرا و حکما و بازرگانان بسیاری به خود دیده است. اینان میراث این خاک را با خود به افلاک برده‌اند.
و صد افسوس که با شریط تخریب‌های فعلی برای نسل آینده فقط تلی از خاک می‌ماند و این اتفاق باعث می‌شود نسل‌های آینده، معماری غنی ایرانی را تنها در چند تصویر در کتب معماری ببینند و صد افسوس و دریغ که ما همانان هستیم که امروز قدر این زیبایی‌ها را در کاغذ پاره‌های رنگین گم کرده‌ایم .
اینجانب از جانب خود و تمام همکارانم در رسالتی که بر دوش داریم برآنیم تا در این روز بزرگ بر قلم سوگند یاد کرده و چون نهگبانان مرزهای سرزمین آباء و اجدادیمان از وجب به وجب بناهای تاریخی حراست کنیم تا آیندگان بدانند که خاک کیمیاست؛
آنان که خاک را به نظر کیمیا کنند
آیا بود که گوشه چشمی به ما کنند
در پایان ضمن عرض ارادت به مردم و البرزنشینان محترم، از حسن توجه مسئولان به بناهای تاریخی کمال سپاس و تشکر را داریم و آماده‌ایم تا دوش به دوش تمامی عزیزان در عمران و آبادانی خاک زرین‌گون البرز تلاش و کوشش کنیم.
مدرس دانشگاه و مدیر روابط عمومی سازمان نظام مهندسی ساختمان استان البرز
