اشاره: حق بر شهر مفهومی مهم و جنجالی است که در دهه ۱۹۷۰ میلادی توسط فیلسوف فرانسوی؛ هنری لوفور مطرح شد ودر دهههای اخیر بسیار مورد توجه نظریهپردازان شهری، مدیران و برنامهريزان قرار گرفته است. به عقیده لوفور، شهر یک ساختار اجتماعی است که تمام شهروندان نسبت به آن دارای حق و حقوق هستند.
لوفور برخلاف بسیاری از ایدئولوژیهای مرتبط با مفهوم شهروندی، شهروند رسمی را تنها به عنوان عضوی از یک اجتماع سیاسی در نظر نمیگرفت و آن را مطالبهی اخلاقی بر پایه اصول بنیادین عدالت شهری میدانست که علاوه بر یک فرایند فضایی، یک مطالبه قانونی است و به صورت مجموعهای از حقوق جمعی مطرح میشود. نه فقط حق به اطلاع یافتن و شفافیت در حکمروایی، نه فقط حق دسترسی به خدمات، بلکه حق به کلیتی که در آن هر بخش، جزئی از یک مجموعه منفرد است. مجموعهای که در آن حق مشخصی مطالبه میشود. یعنی آزادی کامل برای همه شهروندان و ساکنان شهر فارغ از جنسیت، نژاد، قومیت و … جهت دستیابی به مزیتهای حیات و مشارکت در تکامل آن.
مریم اسماعیلیفرد؛ دکتری سیاستگذاری عمومی– مدیریت جدید شهری نیاز به شنیدن صدای همه اقشار جامعه اعم از زنان و مردان در کلیه مراحل سیاستگذاری از شناخت مسئله، ارائه راه حل، تصمیمگیری، اجرا و ارزیابی دارد. دستیابی به شهری زیباتر، مهربانتر و امنتر نیازمند بازنگری در مبانی سیاستهای شهری با تأکید بر نقش عوامل جنسیتی و ارزشهای زنانه و خانواده محور در مسکنسازی، حمل و نقل و مراکز فعالیت و فضای فرهنگی و گردشگری است.
لذا ضروری است؛ شناخت و درک نیازهای خاص زنان از یک طرف و امکان احقاق حقوق مدنی در رابطه با حضور آنها در فضای شهری به عنوان مهمترین اصل در طراحی و برنامهریزی عمومی شهری و ضامن تامین عدالت جنسیتی مورد توجه قرار گیرد. اهمیت این موضوع در جمهوری اسلامی ایران با توجه به الگوی اسلامی و ایرانی پیشرفت و تاکید بر ضرورت حضور زنان در ساحتهای مختلف خانوادگی و اجتماعی در عین حفظ اصول و شعائر دینی پر رنگتر است. در این مسیر موارد ذیل میتواند در دوره جدید شوراهای اسلامی شهرهای استان البرز مورد انتظار و مطالبه شهروندان باشد:
- امنیت جدیترین مطالبه زنان از مدیریت شهری است. فضاهای نامناسب و بیدفاع شهری، محلات ناامن، شهرهایی با معماری صرفا مردانه از عوامل تهدیدکننده امنیت شهری و کاهشدهنده مشارکت اجتماعی زنان به عنوان بخش مهمی از اجتماع هستند. در نظر گرفتن امکاناتی چون روشنایی بهتر و حذف گوشههای تاریک شهر، مبارزه با مزاحمتهای خیابانی، میدان دید خوب، مراقبت از پارکینگها، تضمین اشراف به پلهای هوایی از جمله مواردی است که میتوان برای ایجاد محیطی امنتر در نظر گرفت.
- فضاهای سبز چند منظوره مناسب با شرایط زنان از دیگر دغدغهها است. ایجاد فضاهای ویژه بانوان در قالب پارک اختصاصی بانوان در راستای تأمین رضایتمندی و امنیت و حفظ نیازهای ورزشی، سلامت و تعاملات اجتماعی با رعایت الزامات حجاب و عفاف پیشنهاد میشود.
- شهر دوستدار کودک باید بر مبنای حقوق، ویژگیها، علایق و نیازهای خاص زیست کودکان طراحی شود. لذا موارد ذیل با جامعه هدف هفتصد هزار نفری کودکان استان پیشنهاد میشود: همسطحسازی مسیرهای تردد و پیادهروی برای مادران و کودکان(و البته سالمندان و معلولان)، طراحی مراکز مناسب مربوط به نگهداری موقت و اصولی کودکان در مراکز پرتردد شهری(مراکز خرید و …)، تامین وسایل بازی متناسب با مراحل رشد کودکان در اماکن عمومی با اولویت مناطق محروم و حاشیهنشین، ایجاد اتاق مادر و کودک در مراکز پر تردد و شلوغ(جهت ترویج تغذیه با شیر مادر)، ارائه آموزشهای مستقیم و غیر مستقیم رفتاری، تعامل اجتماعی، شهروندی به کودکان و مشارکت در ایجاد مراکز حمایتی از کودکان کار و خیابان.
- تجلیل از الگوهای اسلامی و ایرانی زنان مسلمان ایرانی موفق در قالب نامگذاری خیابانها، نصب المانها و تندیسهای زنان برتر و شاخص استان باعث ایجاد نشاط و امید به پیشرفت در زنان و دختران میشود.
- مهاجرپذیری، وجود زندانها و حاشیهنشینی یک سوم جمعیت استان همراه با شیوع آسیبهای اجتماعی متعدد در سطح البرز است. لذا ضروری است با هدف حمایت، پیشگیری و کاهش آسیبهای اجتماعی زنان مراکز ویژهای با هدف اقامت موقت در شرایط جوی سخت(گرمخانه)، توانمندسازی، آموزش، حرفهآموزی، مهارتآموزی و در نهایت بازگشت معتادان و آسیبدیدگان اجتماعی ایجاد شود.
- صد و هشت هزار نفر از خانوادههای استان البرز بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵ زن سرپرست هستند. با عنایت به لزوم تغییر شهرداریها از نهاد خدماتی صرف به یک نهاد اجتماعی و دغدغهمند در حوزه سبک زندگی اسلامی ایرانی ایجاد مراکز آموزش کارآفرینی و بازارچههای خوداشتغالی حمایتی ویژه زنان سرپرست خانوار همچون سایر شهرهای بزرگ کشور مورد انتظار است.
- بدون شک برنامهریزی برای مردم با مشارکت مردم(اعم از زنان و مردان) موفق و کارگشا خواهد بود. لذا پیشنهاد میشود از ظرفیت زنان توانمند محلات در شناخت مسئله واقعی و انتخاب راه حل مناسب با زیست بوم منطقه استفاده شود که بدون شک در مرحله اجرا همراهی آنان را به همراه خواهد داشت و میتوان انتظار داشت که به عنوان چشمان ناظر مدیریت شهری بر اجرای مصوبات نیز همکاری داشته باشند.
