با یک آمپلی فایر و دفتر نمی‌توان مداح شد
هزار و یک شهر- فهیمه سادات خضری، یکی از مداحان اهل بیت (ع) البرزی است که مسئولیت قشر خواهران سازمان بسیج مداحان استان البرز و کانون مداحان خواهران این سازمان و نیز مسئولیت فرهنگی و آموزش را عهده دارد. این بانوی فعال، مداحی و ستایشگری اهل بیت (ع) را از دوران دبستان آغاز کرده و حدود ۱۷ سال است که به صورت حرفه ای مداحی می کند. گفت و گوی خبرنگار ما با این مداح البرزی را بخوانید.
در حال حاضر به جز مداحی به چه کاری مشغول هستید؟
علاوه بر فعالیت های فرهنگی، جهادی، سیاسی و … مسئول هیأت معظم زینبیون، کانون احرار و کانون مداحان خواهر سازمان تبلیغات، عضو شورای ائتلاف نیروهای انقلابی شهرستان کرج، فعال فضای مجازی و رسانه، مربی فرهنگی اردوهای راهیان نور و مدرس دوره های آموزش فنون مداحی و حلقه های صالحین نیز هستم.
انگیزه و هدف شما از ورود به این حرفه و مشوقتان در این مسیر چه کسی بود؟
علاقه بسیار زیادی که از کودکی به ذاکری اهل بیت (ع) و خدمت در دستگاه آل الله داشتم موجب ورودم به این حرفه شد. در این مسیر، مشوقی که در من انگیزه ایجاد کند نداشتم؛ بیشتر علاقه بی حد و حسابی که به مداحی داشتم مرا به این وادی کشاند.
چه موانع و مشکلاتی بر سر راهتان بود؟
یکی از بزرگترین موانعی که سر راه مداحان خانم قرار دارد عدم در نظر گرفتن جایگاه برای حرفه آن ها از سوی جامعه و نزدیکان است در حالیکه در بین آقایان این ضعف وجود ندارد و یک مداح آقا نزد خانواده و جامعه جایگاه و وجاهت اجتماعی دارد و حتی مداحی به عنوان شغل او نیز مطرح می شود. این مسئله موجب شده خانم‌های ذاکره در مواجهه با امورات خانه و خانواده دچار مشکل شوند.
مانع بعدی وجود مجالس بی محتوا اما پرطرفدار خانگی است که تحریک احساسات را بجای پرداختن به مسائل عمیق معرفتی محور قرار داده اند و متاسفانه مورد استقبال عموم هم قرار می گیرند.
حرفه مداحی چه تاثیری در زندگی شما داشته است؟
بزرگترین تاثیر این حرفه در زندگی من حس آرامشی وصف نشدنی است. اینکه توفیق خدمت و نفس زدن در محضر اهل بیت (ع) نصیبم شده می تواند انرژی، آرامش و دلگرمی بزرگی باشد. به واسطه این خدمت دعای خیر مستمعین همیشه بدرقه راه مداحان است که برکات بسیاری را به زندگی آن ها وارد می کند. حس اینکه وجودت هرچند اندک می تواند موجب ایجاد تحول و ارتباط قلوب مردم با خدا و اهل بیت (ع) شود زیباترین حس و تاثیر مداحی است.
به نظر شما یک مداح باید چه ویژگی هایی داشته باشد؟
اخلاص، مهمترین خصوصیتی است که یک مداح باید داشته باشد، بدین معنی که نیت و هدف او تنها رضای خداوند متعال باشد. تواضع، خوش خلقی، سخاوت، مردم داری، خوش قولی، مؤدب بودن، مخاطب شناس بودن، وقت شناسی و اعتقاد به اصول و قواعد اسلامی از جمله ویژگی های یک مداح است.
یک مداح باید نماز اول وقت را بر هر کاری مقدم دارد، اهل بکاء و گریه برای اهل بیت (ع) و توبه و انابه به درگاه خداوند متعال باشد، با قران کریم مانوس بوده و نسبت به معانی آیات تدبر داشته باشد، از غیبت، تهمت و حرف های لغو و بیهوده دوری گزیند، با دعاها و اذکار معروفه جهت ارتقا و تهذیب نفس و قربه الی الله مانوس باشد و از دروغ به شدت دوری کند.
همچنین یک مداح باید احترام به خانواده و بزرگترها را واجب بداند، در برابر مشکلات صبور و بردبار باشد، صله رحم را فراموش نکند، مداحی را شغل و وسیله درآمد و اعتبار قرار ندهد، برای زندگی و امور برنامه ریزی داشته باشد، عزت و ذلت را فقط از جانب خداوند بداند و تا از چیزی اطلاع کافی ندارد حرفی نزند و در مورد دیگران نیز قضاوت نابجا نکند.
آیا هر کسی می تواند مداح شود؟
برای مداح شدن باید یک استعداد اولیه وجود داشته باشد. مداحی آن چیزی نیست که برخی افراد در ذهنشان غولی از آن ساخته‌اند و فکر می‌کنند حتماً باید شش دانگ صدا پُر باشد و کار پیش پا افتاده‌ای هم نیست که فکر کنید با یک آمپلی فایر و یک دفتر مداح می شوید.
درواقع ابتدا باید پارامترهای اولیه در شخص وجود داشته باشد تا بتواند در این مسیر گام بردارد و سپس دوره های آموزشی مربوطه را طی کند و به اصول ذکر شده نیز پایبند باشد. صرفا صدای خوب برای مداح شدن کافی نیست؛ باید تمامی اصول و فنون مداحی را در کنار آداب مداحی با حوصله و به مرور زمان یاد گرفت تا بتوان یک مداح کامل شد.
در جریان جنگ نرم امروز مداحان چه نقش و مسئولیتی دارند؟
طبق فرمایش رهبر معظم انقلاب که می فرمایند: امروز نیاز مهمّ کشور ما این است که جوان های ما مجهّز بشوند به انواع سلاح های جنگ نرم؛ یعنی قدرت روحی و قدرت فکری و با توجه به اينكه دشمنان در جنگ نرم، اعتقادات و ارزش‌های ما را نشانه گرفته اند، نقش مداحان به عنوان افسران مقابله با جنگ نرم بسيار مهم است.
در جنگ نرم تلاش ويژه‌ای توسط بيگانگان برای تحريف عاشورا و ايجاد نحله‌های انحرافی و خرافات در مراسم مذهبی ما صورت می‌گيرد. آن ها مداحان و مراسم عزاداری را نشانه گرفته اند که لازم است مداحان همواره در راه بصيرت‌افزايی خود و مستمعان تلاش كنند.
برخی مداحان برای گریاندن مردم به اغراق یا حتی بیان مطالب کذب روی می آورند. نظر شما در این رابطه چیست؟
رهبر معظم انقلاب در رابطه با اهميت مداحی می‌فرمايند: شاید دو ساعت محفل شعر و مداحی تأثير بيشتری نسبت به سخنرانی‌های مرسوم بر جمعيت محافل ما داشته باشد. بنابراین مداحی فقط تحریک احساسات نیست، بلکه هدایت ذهن‌‌هاست. این گفته مقام معظم رهبری بیانگر اهمیت مداحی در عزاداری هاست.
ایام محرم و صفر برای ما شیعیان روزهای خاصی است؛ ایام غمناکی که به گفته امام راحل، اسلام را زنده نگه داشته است. در این ایام مجالس عزاداری و هیأت ها در هر جای شهر گسترده می شود اما چیزی که در این میان بسیار اهمیت دارد نحوه بیان یک مداحی و تاثیرگذاری آن بر عزاداران حسینی است. باید بدعت ها و خرافه ها را از مداحی ها زدود. روضه خوانی بايد دارای محتوای صحيح و همراه با آگاهی بخشی باشد.
آیا یک مداح می تواند وارد حوزه سیاست شود؟
مداح باید شم سیاسی داشته باشد و وارد مباحث سیاسی شود اما وارد جزئیات مسائل نشود. باید در هر موضوعی بدون جنجال‌آفرینی و مطابق با رهنمودهای مقام معظم رهبری وارد شد. برخی از مداحان به جای پرداختن به مباحث مذهبی و انجام وظایف یک مرثیه‌خوان به جناح‌های سیاسی متمایل می‌شوند و به همین دلیل معنویت از مجالسشان رخت برمی‌بندد.
هر روزی مناسبات خاص خود را دارد؛ سخنران با سخنرانی خود و مداح با مداحی خود باید به منظور تبعیت از ولی امر مسلمانان در حیطه کاری خود از سیاست صحبت کنند. روشنگری مانعی ندارد اما مداح نباید وارد بازی‌های سیاسی شود و خود را وابسته به جناح و خط خاصی کند.
به نظر شما آفات مداحی چیست؟
نگاه نو و تازه به عاشورا به معنای اختراع سبک جديد مداحی نيست بلکه باید در کنار این نوآوری و تداوم شأن مقام سیدالشهدا (ع) و عاشورا را نیز حفظ کنیم. مداحی اهل بيت (ع) به ويژه اباعبدالله (ع) با برنامه‌هايی همچون اختراع سبک های جديد، تغيير شكل و قيافه، شهرت‌طلبی و پول‌گرايی و … همخوانی ندارد.
مداحی که با لباس اهل بیت (ع) بر کرسی این مجالس می نشیند شاید اندک سواد دینی هم نداشته باشد و تنها به خاطر صدای دلنشین خود بتواند مخاطبان را جذب کند، این در حالی است که در مجالس عزای اهل بیت (ع) باید شور و شعور به صورت
همزمان در مخاطبان رشد کند؛ شور بی شعور فایده ای نخواهد داشت.
روزگاری بر فراز کرسی مجالس زنانه یک عالم به احکام دین سخنرانی می کرد و در نهایت چند دقیقه حضار عزاداری می کردند و سینه می زدند اما امروز آموزش احکام دین در این مجالس تعطیل شده و صاحبخانه ها تنها به آوردن یک مداح خوش سر و زبان که به خوبی خوانندگی می کند، برای جذب مردم به مجالس اهل بیت (ع) بسنده می کنند.
از دیگر مواردی که در این میان به چشم می خورد، وضعیت ظاهری نامناسب برخی از مداحان است. آن ها با چادر وارد مجالس می شوند و کم کم حجاب خود را کنار می گذارند تا جایی که کرسی وعظ و خطابه محلی برای خودنمایی و خوانندگی آن ها می شود.
جالب اینجاست که بسیاری از مردم نیز تمایل به آوردن چنین مداحانی به مجالس خود دارند و هزینه های گزافی نیز به آن ها می پردازند و این امر خود به بازاری برای کسب درآمد بانوان خواننده تبدیل شده است که به نام مداحی اهل بیت (ع) پا به مجالس مقدس می گذارند تا جیب هایشان را پر از پول کنند.
از دیگر مواردی که در خانم های مجلسی یا روضه خوان و مولودی خوان مشاهده شده، تنوع لباس هایی است که به منظور جذب مخاطب و کسب درآمد بیشتر در مجالس مختلف بر تن دارند. امروز یک لباس و فردا لباسی دیگر می پوشند تا در چشم مخاطب خوش جلوه کنند. حتی برخی افراد در مراسمات مولودی خوانی از لباس های شب و مجلسی استفاده می کنند و با تیمی از دف زن ها در مجالس حاضر می شوند.
به طور کلی در جامعه دو گروه بانوی روضه خوان وجود دارد؛ یک گروه، مبلغان حوزوی هستند که با توجه به تسهیلاتی که دریافت کرده اند دارای پرونده تبلیغی هستند و برای اعزام به مجالس بر اساس پرونده خود حکم دریافت می کنند و گروه دوم خانم های تجربی هستند که تنها به دلیل داشتن صدای خوش به بازار مداحی وارد شده اند که به آن ها مبلغات جلسه ای می گوییم.
از نظر شما رسالت مداح چیست؟
مداحان وظیفه دارند با خواندن اشعار و مرثیه در مجالس جشن و سوگواری اهل بیت (ع) فضیلت ها و مظلومیت آنان را برای مردم بازگو کنند و شخصیت و سیره متعالی آنان را به مردم بشناسانند. رسالت بزرگ مداحان حفظ ارزش‌های اصیل دینی است.
مداحان ایران اسلامی بدانند رفتار و کردار و حتی سبک زندگی آن ها برای مردم حائز توجه و اهمیت است. این قشر تکلیف سنگینی بر دوش دارند، چرا که همیشه زیر ذره بین کوچه و محله و مردم هستند لذا باید آسیب‌ها و آفت‌ها را مد نظر قرار دهند.
مداحان در حفظ وحدت و انسجام اسلامی چه نقشی دارند؟
در روزگاری که دشمنان قسم خورده دین، تمام توان خود را در راستای تضعیف اصول و معارف اسلام بکار گرفته اند و تلاش در ایجاد شکاف و تفرقه و چند دستگی در بین مسلمانان دارند تا از این رهگذر به اهداف شوم خود برسند، حفظ وحدت اسلامی امری بسیار مهم و قابل توجه است.
باید تلاش کرد بجای پرداختن به اختلاف سلایق و عقاید و برخورد احساسی، مشترکات را در بین مسلمانان پررنگ تر کرد و روح وحدت و انسجام را بین مسلمین دمید. تنها در سایه سار وحدت، همدلی، اتحاد و همبستگی است که می توان به نیرنگ ها و دسیسه های شوم دشمنان پایان داد و به پیروزی و نصرت رسید.
تجربیات و توصیه های خود را به جوانانی که قصد ورود به این حرفه را دارند بفرمایید.
من معتقدم اگر مداحی امروز من چارچوبی دارد، به دلیل همان روزها و سختی‌هاست. امروز اینترنت نباید جوانان را گول بزند. در نسل جوان شاهد سستی و تنبلی هستیم؛ به این دلیل که همه چیز آماده است، مداح می‌تواند با یک جستجو تمام آثار مداحان را به دست آورد و با یک کپی برداری در جلسه، بخواند.
امروز یک معضل جدید به نام موبایل خوانی وجود دارد؛ مطلوب نیست که مداح شعر را از روی
موبایل بخواند. اگر واقعا مداح فرصت نداشته باشد شعر را روی کاغذ بنویسد، برای چه می‌خواند؟ یعنی در این حد مشغله دارد؟ از روی موبایل خواندن اصلاً قابل پذیرش نیست؛ باید زحمت کشید، پای درس استاد نشست و با انتخاب شعر مناسب آشنایی داشت.
مداح باید در خصوص تاریخ و وقایعی که برای اهل بیت (ع) رقم خورده و همچنین مقاتل آن ها آگاهی داشته باشد. مطالعه عمیق در زمینه زندگانی، مصائب، مناقب، سیره و سبک زندگی، خطبه ها، روایات، جنگاوری ها، نحوه شهادت و مقاتل اهل بیت (ع)، آگاهی از معارف نهفته در فرازهای ادعیه و مناجات و زیارتنامه ها و تسلط کامل بر قرائت آن ها و اهمیت دادن به سلامت جسمی و روانی در این زمینه حائز اهمیت است.
نظر شما در مورد دستمزدهایی که مداحان می گیرند چیست؟
اداره کردن یک هیأت که افراد با سطوح فرهنگی مختلفی در آن شرکت می‌کنند، کار دشواری است. گرفتن پول برای این کار نیز فی نفسه ایرادی ندارد اما رد و بدل شدن پول‌های کلان و حواشی توافق اقتصادی مادحین با روسای هیأت‌ها با شأنیت معنوی هیات‌های حسینی سازگار نیست؛ از این رو این موضوع یکی از آسیب‌های مترتب بر مداحی است. البته مداحانی هم هستند که هیچ گاه برای پول، در هیأت ها شرکت نکرده اند و از طریق امور دیگری ارتزاق می کنند.
شیرین ترین خاطره ای که از کار مداحی دارید را تعریف کنید.
تمام سال هایی که مداحی کرده ام برایم شیرین و لذت بخش بوده و به سختی می توانم یک مورد را به عنوان شیرین ترین خاطره بیان کنم اما برای حقیر شیرین ترین لحظات مداحی، زمانی بوده که در حرمین اهل بیت (ع) در کربلا و عتبات روضه خوانی کرده ام.
شب تاسوعای سال گذشته، روضه که تمام شد و از عزاداران پذیرایی به عمل آمد و تقریبا نیمی از جمعیت هم حسینیه را ترک کرده بودند، بنده مشغول تنظیم دستگاه آمپلی فایر برای روز بعد شدم و برای امتحان کیفیت صدا نوحه ای را می خواندم، چند نفری که مانده بودند از این نوحه به گریه افتادند و این شد که مجدد چراغ ها خاموش شد و روضه مفصل دیگری برپا شد که به مراتب شور و حال بیشتری داشت.
برای قشر مداحان خواهر چه برنامه هایی دارید؟
برگزاری کارگاه های آموزشی برای تمامی بانوان مداح و کسانی که جلسه قرآن برگزار می کنند بسیار تاثیرگذار است زیرا فرهنگ سازی در زمینه فعالیت بانوان در این رابطه بسیار ضعیف بوده است که این امر به ناآگاهی افراد و در نهایت عواملی از قبیل بدحجابی می انجامد.
بارها پیش آمده که با یک مداحی صحیح و بیان خصایص بزرگان دین، جوانان بسیاری اصلاح شده اند در حالیکه شاید به هر زبان دیگری نمی توانستیم این کار را انجام دهیم. با توجه به بدعت ها و هجمه های فرهنگی و خرافه هایی که وارد مداحی ها شده که در مجالس بانوان نیز بیشتر است، اطلاع رسانی در این رابطه باید بیشتر باشد و به مداحی خانم ها بهای بیشتری داده شود.
برگزاری کلاس های آموزشی در روستاها برای علاقه مندان خانم از جمله خواسته های ماست و همچنین باید حمایت های بیشتری در زمینه مالی و معنوی از مداحان صورت گیرد. تمام تلاش ما بر آن است که در مباحث آموزشی و تخصصی و کارگاه های آموزشی ضمن شناساندن آسیب ها در جهت احیای کار درست و مداحی موثر اقدام شود.
