پسماند پیشازمصرف؛ ارزشمندتر از پسماند پس‌ازمصرف
هزار و یک شهر- به اطلاع علاقمندان حوزه‌ها‌ی جامعه‌شناسی مصرف، محیط زیست و پسماند می‌رساند که از این پس قرار است برخی از مدخل‌های کتاب در دست ترجمه‌ی “دایرة‌المعارف مصرف و پسماند” با ترجمه‌ی دکتر شایسته مدنی لواسانی به‌صورت سلسله مطالب شهری از این رسانه منتشر شود.
دکتر شایسته مدنی لواسانی؛ دکترای جامعه‌شناسی، مدرس دانشگاه و متخصص حوزه‌ی جامعه‌شناسی مصرف است.
نخستین مدخل، “پسماند پیش از مصرف” است که در چهار بخش منتشر خواهد شد و بخش نخست را در ادامه می‌خوانید.
نویسنده: باربارا مک‌لنان
مترجم: دکتر شایسته مدنی
صنعت
همه‌ی کشورها با معضلات مشابهی از پسماند صنعتی مواجه هستند؛ صنایع غالب و قوانین دولت‌ها هستند که میزان و پسماند تولید شده، هزینه دفع و دسترسی به بازارها را تعیین می‌کنند. اغلب برنامه‌های منطقه‌ای به شکلی تنظیم می‌شود تا تبادل کالا را برای تولیدکنندگان فراهم کرده و آن‌ها را در اطلاعات و تسهیلات استفاده‌ی مجدد از پسماند سهیم کند. یکی از پیشرفت‌ها، ایجاد پارک‌های زیست‌محیطی یا پارک‌های زیست‌صنعتی است که در آن چندین شرکت مرتبط برای کاهش هزینه‌های حمل و نقل پسماند پیشازمصرف و تبادل انرژی کنار هم قرار گرفته‌اند.
مبادلات پسماند در طول جنگ جهانی دوم برای صرفه‌جویی در منابع و تجهیزات به‌وجود آمد. نخستین مبادله توسط انجمن ملی بازیابی مواد صنعتی۱ در انگلستان و در سال ۱۹۴۲ انجام شد. مبادلات مواد تا بحران نفتی در دهه‌ی ۱۹۷۰ عمومیت نداشت. در این زمان مبادلات پسماند در سراسر اروپا گسترش یافت. هرچند تبادل مواد مفید است اما بدون اشکال نیست. شرکت‌هایی که از ارتباطات مستقیم خودشان استفاده می‌کنند، اغلب می‌توانند نرخ بالاتری در بازار پیدا کنند و پسماند تنها در صورتی در لیست قرار می‌گیرد که برای سایر صنایع به‌عنوان ماده‌ی مفید شناخته شده باشد. شرکت‌های کوچک در مناطق شهری و روستایی اغلب در فرایند بازیافت قرار دارند که مبتنی بر تلاش‌های جوامع شهری برای بازیافت است. تمام این رویکردها با رکود اقتصادی و کاهش نیاز به مواد پیشازمصرف به سبب کاهش شدید مصرف دچار آسیب می‌شود.
رویکردهای پسماند پیشازمصرف
برخی از تولیدکنندگان مانند شرکت خودروسازی تویوتای ژاپن سعی می‌کنند هزینه‌های دورریز را کاهش داده یا حذف کنند و با استفاده از رویکردهای مدیریتی که تأکیدشان بر کاهش پسماند است، درآمدزایی داشته باشند. تویوتا مبتنی بر پسماند صفر عمل می‌کند، فلسفه‌ای که توسط شیمیدانی به نام پل پالمر۲ بر اساس نظام‌های پسماند صفر۳ در اواسط دهه‌ی ۱۹۷۰ مطرح شد که در آن چرخه‌های منابع زندگی به‌سمت طراحی مجدد پیش می‌رود تا همه‌ی محصولات استفاده شوند. در دهه‌ی ۱۹۹۰، تویوتا تولید ناب۴ را گسترش داد که مبتنی بر نظام تولید تویوتا۵ بود.
یک روش تولیدی که در آن مصرف منابع برای هر هدفی به‌جز ایجاد ارزش برای مشتری نهایی را بی‌فایده می‌داند و شعار آن «حفظ ارزش با کار کمتر» است. رویکرد مشهور دیگری به نام شش سیگما۶ نیز وجود دارد، فلسفه‌ی مدیریت تجاری که توسط شرکت موتورولا۷ در ایالات متحده (۱۹۸۱) گسترش یافت. این روش آماری نظام‌مند در جهت بهبود عملکرد سازمان با کمک حذف تغییرپذیری و اتلاف است.
اغلب شرکت‌ها، مهندسان محیط‌زیست را برای ایجاد نظام‌های پیگیری پسماند و یافتن اقتصادی‌ترین شیوه برای بازیافت و حذف پسماند پیشازمصرف استخدام می‌کنند. تولیدکنندگان می‌توانند با کاهش هزینه‌ها یا افزایش ارزش با فروش پسماند پیشازمصرف، مبلغ قابل‌توجهی ذخیره کنند. پسماند پیشازمصرف از پسماند پس‌ازمصرف ارزشمندتر است چرا که تمیزتر، باکیفیت‌تر و تفکیک‌شده است و این بدان معنی است که برای مفید بودن به پردازش کمتری نیاز دارد. پسماند پیشازمصرف در مصرف انرژی صرفه‌جویی می‌کند زیرا برای تولید، پردازش و حمل‌ونقل نسبت به مواد بکر، انرژی کمتری مصرف می‌کند. پیشرفت‌ها باعث شده تا تولیدکنندگان بتوانند ساده‌تر مواد بازیافتی پیشازمصرف را در بسیاری از محصولات بگنجانند.
با این حال برخی از دانشمندان بر این باورند که با طراحی فرایندهایی که در وهله‌ی نخست پسماند پیشازمصرف تولید نمی‌کند، می‌توان پول بیشتری ذخیره کرده و از محیط‌زیست محافظت بیشتری نمود. استدلال آن‌ها این است که با ارزش دادن به پسماند پیشازمصرف این احتمال را افزایش می‌دهد که تولیدکننده به‌شکل مصنوعی میزان پسماندی را که تولید می‌کند زیاد نشان دهد. از نظر آن‌ها، ازآنجایی که پسماند پیشازمصرف می‌تواند به‌عنوان بخشی از فرایند تولید بازیافت شود، تمرکز بر پسماند پس‌ازمصرف مهم‌تر است چراکه انرژی بیشتری برای جمع‌آوری و بازیافت می‌طلبد و فضای بیشتری برای دفن لازم دارد.
(۱)National Industrial Materials Recovery Association
(۲)Paul Palmer
(۳)Zero Waste Systems
(۴)lean manufacturing
تولید ناب تلفیقی از تولید دستی و تولید انبوه است. به شکلی که انعطاف‌پذیری در تولید را از تولید دستی و قیمت ارزان کالا تولید شده را از تولید انبوه وام می‌گیرد. به‌طور کلی فلسفه تولیدی تولید ناب اینست که زمان تولید بین سفارش مشتری و ارسال محصولات و قطعات را با از بین بردن انواع اتلاف‌ها کوتاه می‌کند. (به نقل از ویکیپدیا)
(۵) (Toyota Production System (TPS
(۶) Six Sigma
(۷) Motorola
