هزار و یک شهر- به اطلاع علاقمندان حوزه‌ها‌ی جامعه‌شناسی مصرف، محیط زیست و پسماند می‌رساند که از این پس قرار است برخی از مدخل‌های کتاب در دست ترجمه‌ی “دایرة‌المعارف مصرف و پسماند” با ترجمه‌ی دکتر شایسته مدنی لواسانی به‌صورت سلسله مطالب شهری از این رسانه منتشر شود.
دکتر شایسته مدنی لواسانی؛ دکترای جامعه‌شناسی، مدرس دانشگاه و متخصص حوزه‌ی جامعه‌شناسی مصرف است.
نخستین مدخل، “پسماند پیش از مصرف” است که در چهار بخش منتشر خواهد شد و بخش نخست را در ادامه می‌خوانید.
نویسنده: باربارا مک‌لنان
مترجم: دکتر شایسته مدنی
پسماند پیشازمصرف که بعضاً به آن «پسماند پساصنعتی» نیز گفته می‌شود، موادی است که اگر در فرایند تولید از جریان پسماند خارج نشود، به زباله تبدیل خواهد شد. مثال پسماند پیشازمصرف، استفاده از خاک ارّه‌ی ناشی از درختان قطع شده است که در ساخت گلوله‌های سوختی۱ یا الوار صنعتی استفاده می‌شود. البته هیچ توافقی بر سر اینکه چه موادی را می‌توان پسماند پیشازمصرف نامید، وجود ندارد و این تعریف از کشوری به کشور دیگر در میان سازمان‌های دولتی و صنعتی و گروه‌های زیست‌محیطی متفاوت است. نحوه‌ی تفسیر پسماند پیشازمصرف، بر جنبه‌های مختلف زیست‌محیطی و سیاست اقتصادی اثر می‌گذارد. مثلاً در بسیاری از کشورها، پسماند پیشازمصرف بخشی از سیاست و دفع پسماند روزمره یا شهری تلقی می‌شود چرا که سّمی و خطرناک نیست.
پسماند پیشازمصرف، بخش قابل‌توجهی از جریان پسماند است و با توجه به تولید پسماند توسط صنایع خاص تعیین می‌شود. برآورد شده است بین ۲ تا ۶ درصد اکثر تولیدات صنعتی در سال، پسماند پیشازمصرف است. بسته به وضعیت بازار، میزان بازیافت پسماند پیشازمصرف از پسماند شهری بیشتر است و بیش از ۵۰ درصد کاغذ، مقوا، فلزات، منسوجات و چوب بازیافت می‌شود و تقاضا برای این مواد بیشتر از انواع دیگر مواد است. با اینکه معمولاً پسماند پیشازمصرف بازیافت می‌شود اما سوزاندن نیز روش عمده‌ی دیگر برای خارج کردن پسماند پیشازمصرف از جریان پسماند است. هرچند کاهش پسماند پیشازمصرف موجب محدود شدن انتشار کربن شده و منابع طبیعی را حفظ می‌کند اما این نوع پسماند اغلب بخش استاندارد از کسب و کار و اقدامات مالی قابل قبول درنظر گرفته می‌شود.
تمدن‌های باستان همیشه از پسماند پیشازمصرف به‌دلیل ضرورت استفاده کرده‌اند. قصاب‌ها هنوز پوست حیوانات را برای تولید چرم و استخوان‌ها را برای تولید کود می‌فروشند. خوشه‌چینی یا سنت بخشیدن باقی‌مانده محصولات کشاورزی به تهیدستان یکی دیگر از اشکال قدیمی تغییر پسماند پیشامصرفی است. سنگ‌های سیاه در موزائیک رومی‌ها اغلب از بازالت ساخته شده و از گدازه‌های آتشفشانی در ساخت جاده‌های روم استفاده شده است. اسپانیایی‌ها در قرن پانزده از ضایعات آهن برای ساخت ترکیبات فلزی استفاده کرده‌اند. پس از انقلاب صنعتی و در قرن هیجدهم بود که پسماند پیشازمصرف به مسئله‌ی مهم اقتصادی و بهداشت عمومی تبدیل شد. «خاکروبه‌برها» خاکستر حاصل از سوختن ذغال را به‌عنوان نرم‌کننده‌ی خاک و ساخت آجر جمع کرده و «کهنه‌خران۲» منسوجات را جمع‌آوری می‌کردند.
در طول جنگ جهانی اول و دوم، تقاضا برای ساخت مواد و تلاش‌های عمومی موجب بالا رفتن آگاهی نسبت به کمبود منابع شد. در دوره‌ی پساجنگ که اغلب «دوران طلایی مصرف» (۱۹۵۰-۸۰) نامیده شده است برای رسیدن به مصرف بیشتر، تولید افزایش یافت. با پیشرفت تکنولوژی میزان و نوع کالاهای پیشازمصرف که پردازش شده و بالقوه از جریان مصرف خارج می‌شود نیز افزایش یافت. صنعت، برای تولید محصولات بیشتر از بازیافت مواد پیشازمصرف از طرف مردم و سازمان‌های دولتی و گروه‌های مختلف تحت‌فشار اقتصادی و زیست‌محیطی قرار گرفت هرچند این شکل از تولید همیشه امکان‌پذیر نیست. از دهه‌ی ۱۹۹۰، با ایجاد بازار جهانی، افزایش مصرف جهانی و پیشرفت تکنولوژی ارتباطات، این مسئله سرعت بیشتری گرفت…
(۱)fuel pellets
گلوله‌های سوختی، سوخت‌های زیستی تولیدشده از مواد آلی فشرده و یا زیست‌توده هستند. گلوله‌های چوبی رایج‌ترین گونه سوخت گلوله‌ای هستند و به‌طور کلی از خاک‌اره فشرده و ضایعات صنعتی مرتبط با فرز چوب، تولید محصولات چوب و مبلمان و ساخت‌وساز ساخته شده‌اند.
(2)خُلقانی‌ها
